Lista odcinków
Seria 1, rok 1966 (9 maja – pierwsza emisja)1. Załoga
2. Radość i gorycz
3. Gdzie my – tam granica
4. Psi pazur
5. „Rudy”, miód i krzyże
6. Most
7. Rozstajne drogi
8. Brzeg morza
Seria 2, rok 1969
9. Zamiana
10. Kwadrans po nieparzystej
11. Wojenny siew
12. Fort Olgierd
13. Zakład o śmierć
14. Czerwona seria
15. Wysoka fala
16. Daleki patrol[1]
Seria 3, rok 1970
17. Klin
18. Pierścienie
19. Tiergarten
20. Brama
21. Dom
Fabuła
Serial opowiada dzieje załogi czołgu 102 „Rudy”, która przechodzi szlak bojowy Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte od Studzianek do Berlina. Załogę stanowią: nastoletni gdańszczanin, Janek Kos, którego wojna rzuciła na daleką Syberię, Ślązak Gustlik Jeleń, uciekinier z armii niemieckiej, dowódca czołgu Rosjanin, potomek polskich zesłańców Olgierd Jarosz i Gruzin Grigorij Saakaszwili, przyjaciel Janka z Syberii; uzupełnieniem załogi jest Szarik, pies Janka, który nie raz ratuje załogę z opresji. Po śmierci Olgierda dowódcą zostaje Janek, a do załogi dołącza syn chłopa spod Studzianek - Tomek Czereśniak. Towarzyszą im inni żołnierze polscy i radzieccy: radiotelegrafistka Lidka Wiśniewska, kochająca się bez wzajemności w Janku, radziecka rudowłosa żołnierka Marusia Ogoniok, w której z kolei zakochuje się Janek, kierowca Franek Wichura, który chciałby zostać mechanikiem czołgu, starszyna Czernousow, dowódca oddziału piechoty. Brygadą dowodzi Pułkownik, który po ojcowsku opiekuje się załogą czołgu. W bitwie pod Studziankami do załogi w charakterze przewodnika dołącza miejscowy chłop, Czereśniak. Potem „Rudy”, ochrzczony od koloru włosów Marusi, dociera pod Warszawę, gdzie zostaje zniszczony, a załoga trafia do szpitala. Po rekonwalescencji pancerni docierają do swojego czołgu pod Kołobrzegiem. Niestety, okazuje się, że porucznik Jarosz nie żyje, a czołg znów został poważnie uszkodzony. Nowym dowódcą zostaje Janek, a do załogi zostaje tymczasowo przydzielony polski partyzant "West". Po dotarciu do Bałtyku okazuje się, że jest on zaginionym ojcem Janka. Załogę na stałe uzupełnia syn starego Czereśniaka - Tomek. Nowa załoga po drodze na zachód przeżywa liczne przygody. Zdobywa kolejnych przyjaciół: braci Łażewskich - podchorążego "Magneto" i kaprala "Zadrę", rodzinę Szawełłów - stryja sierżanta Konstantego i szeregowego Józka, felczera chorążego Zubryka i podchorążego Staśko. Gustlik zakochuje się w Polce ze Śląska - Honoracie. W Berlinie czołg wraz z saperem, kapitanem Pawłowem bierze udział w zniszczeniu kluczowego przyczółka na stacji metra, docierając tam przez zalane tunele. Wkrótce Niemcy kapitulują, a Janek zawiesza polską flagę na Bramie Brandenburskiej. Po powrocie do Polski Janek bierze ślub z Marusią, Gustlik z Honoratą, a Grigorij z Lidką[2].Role główne
porucznik Olgierd Jarosz, Olgierd (Roman Wilhelmi) – dowódca czołgu, w cywilu meteorolog. Potomek Polaków zesłanych na Syberię przez cara. Poległ na końcu pierwszej serii serialu, na Pomorzu, niedaleko Gdyni (jego postać występuje w odc. 1-6). kapral/plutonowy/sierżant/podporucznik Jan Kos, Janek (Janusz Gajos) – strzelec-radiotelegrafista, a po śmierci Olgierda mianowany dowódcą czołgu, najmłodszy w załodze, gdańszczanin, jego ojciec walczył podczas obrony Westerplatte. Janek przez całą pierwszą serię filmu szuka ojca, odnajdując go w końcu nad samym Bałtykiem. Jest świetnym strzelcem. Pod koniec III serii awansowany do stopnia podporucznika. kapral/plutonowy/sierżant Gustaw Jeleń, Gustlik (Franciszek Pieczka) – ładowniczy czołgu, najsilniejszy w załodze, wielokrotnie popisujący się swoją niemal nadludzką siłą, a kilka razy ratujący własną tężyzną życie całej załodze. Ślązak z Ustronia (Śląsk Cieszyński). Przed okresem opisywanym w filmie został siłą wcielony do niemieckich wojsk pancernych, skąd uciekł do Rosjan uprowadzając czołg, w którym służył. Gdy załoga Rudego dostała nowy czołg (5-osobowy), zostaje działonowym. Pod koniec III serii awansowany do stopnia sierżanta. plutonowy/sierżant/starszy sierżant Grigorij Saakaszwili, Grześ (Włodzimierz Press) – czołgowy kierowca-mechanik, Gruzin z charakterystycznym wąsikiem. Od wachmistrza Kality dostaje szablę ułańską. Pod koniec III serii awansowany do stopnia starszego sierżanta. szeregowy/kapral Tomasz Czereśniak, Tomuś, Tomek (Wiesław Gołas) – strzelec-radiotelegrafista czołgu, pochodzi ze wsi Studzianki, dołącza do załogi na Pomorzu (odc. 9), bardzo przywiązany do swojego chłopskiego pochodzenia, gra na akordeonie. Podobnie jak Gustlik, niezwykle silny i podobnie jak Janek, świetny strzelec. Zaczynał w leśnej partyzantce. Gdy załoga Rudego dostała nowy czołg (5-osobowy), zostaje ładowniczym. Pod koniec III serii awansowany do stopnia kaprala. Szarik (pol. „kuleczka”) – pies Janka, jako szczeniak pochodził od suki towarzyszącego Jankowi na dalekim wschodzie ZSRR Jefima Siemionowicza, członek załogi czołgu, wielokrotnie pomocny w potrzebie. W filmie jego rolę odgrywały trzy psy – „Trymer” (główny) oraz „Atak” i „Spik” (dwaj dublerzy). kapral/plutonowy Franciszek Wichura, Wichura, Franek (Witold Pyrkosz) – okazjonalnie zastępuje czołgowego mechanika-kierowcę, m.in. w akcji nieopodal Schwarzer Forst, przyprowadza też z bazy pojazdów nowego „Rudego” zakupionego ze środków zebranych na zabawie w zdobytym Gdańsku; choć jest przede wszystkim kierowcą samochodowym, ma ambicje prowadzenia pojazdu bojowego i po śmierci Olgierda wprost mówi o swym wejściu do załogi „Rudego”; gdy załoga dostała nowy czołg (5-osobowy), dołącza do załogi jako strzelec-radiotelegrafista. Pod koniec III serii awansowany do stopnia plutonowego. Rudy – nazwa czołgu typu T34/76 i T-34-85 (od odc. 16) o numerze taktycznym 102. W serialu obie wersje czołgu „odgrywa” model T-34-85. Różnią się one m.in. liczbą członków załogi. Pierwszy jest 4-osobowy (stąd „Czterej pancerni”), a drugi 5-osobowy (do załogi dochodzi Wichura). Czołg w filmie wchodzi w skład Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, choć często wraz z załogą bierze udział w „indywidualnych” akcjach poza ugrupowaniem macierzystego oddziału. Jeden z pojazdów, które „zagrały” „Rudego” w serialu, do lat 80. znajdował się w zbiorach muzeum broni pancernej w Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Pancernych w Poznaniu.Historia i charakterystyka serialu
TVP wyemitowała pierwszy odcinek serialu 25 września 1966 r. [3] Pierwotnie serial był kręcony i emitowany w trzech seriach w latach 1966, 1969 i 1970, następnie był wielokrotnie wznawiany w polskiej telewizji w paśmie programów dla dzieci i młodzieży oraz na innych kanałach w telewizjach kablowych i satelitarnych. W okresie 1966-2010 nie emitowano go w latach: 1968, 1973, 1978, 1980, 1982, 1985, 1987-1991, 1993-94 i 2005-06[4]. Pierwsza seria serialu powstała na podstawie książki Janusza Przymanowskiego wydanej pod tym samym tytułem, lecz przed ekranizacją mało znanej. Po emisji pierwszej serii w TV i ogromnej popularności osiągniętej przez serial, autor napisał dwa dalsze tomy powieści na początku lat 70. Następnie nakręcono dwie kolejne serie filmu oraz wydano komiks. Serial odniósł sukces, był wielokrotnie wznawiany i również intensywnie eksploatowany propagandowo. W szkołach urządzano na jego temat akademie, przedstawienia teatrzyków szkolnych i omawiano na lekcjach. Zakładano również dla młodzieży Kluby Pancernych, w których legenda filmu miała służyć szkoleniu patriotyczno-obronnemu i poznawaniu historii najnowszej, podczas gdy w rzeczywistości była raczej wykorzystywana do promowania wizji historii korzystnej dla władz PRL. Na sukces filmu złożył się przede wszystkim fakt, iż po raz pierwszy tematyka wojenna została potraktowana lżej niż do tej pory, a serial, obok scen poważnych mających w swojej treści kwestie wojenne, obfitował także w zabawne sceny. Publiczność oczekiwała przedstawiania tematyki wojennej w innych niż skrajnie czarnych, pełnych martyrologii barwach. Natomiast od strony prawdy historycznej jest to pozycja czysto rozrywkowa, podobnie jak wiele filmów amerykańskich tego okresu, np. Złoto dla zuchwałych (Kelly’s Heroes), Parszywa dwunastka (The Dirty Dozen), czy też W rękach wroga (In Enemy Country), a zarazem propagandowa i pełna jaskrawych przekłamań, toteż po roku 1989 stała się celem protestów środowisk kombatanckich. Realia wojskowe ukazane w filmie klasyfikują go w kategorii filmów przygodowych; bohaterowie traktują rozkazy przełożonych niejednokrotnie z dystansem, walcząc z przeważającym przeciwnikiem często wygrywają, podczas walk wykazują się własną inicjatywą, zaś niemieccy żołnierze prezentowani są przeważnie w niekorzystnym świetle. Silną stroną filmu była znakomita gra aktorów – nie tylko pierwszoplanowych, ale również całego szeregu odtwórców kreacji w rolach epizodycznych. Różnie potoczyły się losy kariery zawodowej grających główne role w filmie. Niektórzy z powodu niezwykle sugestywnych ról, z którymi jeszcze długo ich utożsamiano, na wiele lat zniknęli ze sceny filmowej. Dla innych był to początek drogi do wielkiej kariery, czego przykładem może być choćby kariera odtwórcy roli Janka Kosa – Janusza Gajosa. Publiczność dziwiła się również, że Włodzimierz Press nie jest wcale rodowitym Gruzinem, tylko aktorem polskim. Pomimo zaszufladkowania, młodzi wówczas aktorzy osiągnęli natychmiast szczyty popularności, a ich nazwiska na trwałe weszły do historii kina polskiego. Postacie zostały odtworzone przez aktorów tak sugestywnie, że publiczność traktowała je niemal jak swoich bliskich. Młodsza część widowni kochała się w Janku oraz Marusi, a wszyscy żyli przeżyciami swoich ulubionych bohaterów. Film często wywoływał wśród publiczności prawdziwe łzy wzruszenia. Wojskowymi konsultantami produkcji serialu byli płk dypl. Mateusz Lach, następnie ppłk dypl. Władysław Chamielec[5] Film niezmiennie plasuje się wysoko we wszystkich plebiscytach na najlepszy polski serial wszech czasów; jest też (obok Stawki większej niż życie) jednym z najchętniej kupowanych polskich seriali przez dystrybutorów zagranicznych. Telewizja Polska planowała odnowienie i rekonstrukcje wszystkich odcinków serialu z myślą o kolejnej reemisji, jednakże kontrowersje wokół filmu sprawiły, iż realizacja pomysłu została odłożona na czas bliżej nieokreślony. Czołówka serialu zmieniała się kilka razy: w odcinku 8 (brak postaci Olgierda), 9 (liczne zmiany) i 10 (pojawia się Tomuś Czereśniak)Gra o "Rudym T-34 (czołgu z serialu)"
Super piosenka
